“Lala, paraysa esas derdin, Edirne'den onların başkentine kadar her bir adıma bir san lira dizeyim!”

Divan edebiyatında ‘Cihangir’ adıyla anılan Osmanlı sultanı III. Mustafa, 21 Ocak 1774’te öldü ve yerine I. Abdülhamit geçti. Osmanlı sultanlarının yirmi altıncısıydı. 28 Ocak 1717 günü doğmuştu.

III. Mustafa zorlu bir hayat yaşadı. Babası III. Ahmet’in 1730'da tahttan çekilmesinin ardından yirmi yedi yıl gibi uzun bir süre kafes hayatı yaşadı. Ancak amcasının oğlu III. Osman'ın ölümünden sonra, kırklı yaşlarına varmışken Ekim 1756'da devletin başına geçebildi.

26. Osmanlı Sultanı III. Mustafa

Heybetli bir arslanı andıran Devlet-i Osmaniye

Şair, hattat ve bir alimdi. Sadrazam Koca Ragıp Paşa’nın yardımlarıyla yönetiminin ilk 10 yılı huzur içerisinde geçti. Rusya’nın atakları karşısında, “Lala niçin Ruslara savaş açmayız, paraysa esas derdin, Edirne'den onların başkentine kadar her bir adıma bir san lira dizeyim!” dediği bilinir. Küçük yaşlardan itibaren Osmanlı devlet geleneği içerisinde yetişmiş Koca Ragıp Paşa'nın ise sultana şu cevabı verdiği söylenir: “Padişahım, Devlet-i Osmaniye uzaktan bakıldığında heybetli bir arslanı andırır. Eğer yakından tetkik edildiğinde görünür ki bu arslanın dişlerinin dökülmüş, pençelerinin tırnakları kırılmış haldedir. Bunu öğrenenler artık o arslanı rahat bırakmazlar. Bunun için uzaktan görünen heybetiyle bu arslan, düşmanlarının çekindiği, çatmaya korktuğu görüntü olarak kalsın. Belki geçen bu zaman zarfında Devlet-i Aliye yapacağı ıslah edici tanzimlerle arslanı kuvvetli bir hale getirebilir!”

Yolsuzlukla mücadele etti

III. Mustafa, ekonomik durumu düzeltmek için saray harcamalarını kıstı, yolsuzlukla mücadele etti. Süveyş Kanalı’nı açmayı düşünecek kadar ileri görüşlü bir devlet adamıydı. Sadrazamının önerilerini dikkate alarak orduyu rahatsız etmeden askeri reformlar yaptı. 22 Mayıs 1766’da yaşanan büyük İstanbul depreminin ardından Fatih Camii'ni yeniden yaptırdı. Laleli Camii de onun zamanında inşa edildi.

Osmanlı’nın yenilgisini kabullenemedi ve…

III. Mustafa’nın saltanatının son dönemine Osmanlı-Rus Savaşı (1768-1774) damgasını vurdu. Ordunun zayıf yönlerini bilmesine karşın II. Katerina yönetimindeki Rusya'nın Lehistan'a yaptığı müdahalelere dayanamayarak Rusya'ya karşı savaş ilan etti. Baltık Denizi'nden yola çıkan Rus donanmasının Çeşme'de Osmanlı donanmasını yakması zaferlere alışkın devlet için acı bir yenilgi oldu. Osmanlı Devleti’nin yüzyıllardır parlayan yıldızı ilk kez ışıltısını kaybetmişti. Rusların ilerlemeleri, III. Mustafa’nın ruhunda derin yaralar açtı ve nihayet sıkıntılar içinde felç geçirerek yaşamını yitirdi.

Bugün, kendi yaptırdığı Laleli Külliyesi’nin içindeki III. Mustafa Türbesi'nde yatıyor.