Soğuk lezzet, dondurma

Dondurma, buzdan ve kardan esinlenmiş, tadına bakan herkesi şımartan bir lezzet. Atası soğutulmuş içecekler, yarı dondurulmuş limonatalar ve meyve suları. Araştırmalar, Çin'de 618-907 yılları arasında var olmuş Tang Hanedanlığı’nın inek ve keçi sütünden hazırlanmış soğuk tatlıları tükettiğini gösteriyor. 

Renk renk, tat tat dondurma

Dondurmanın en popüler hikayesi, Romalı çılgın imparator Neron’la ilgili. Gladyatör savaşlarına düşkünlüğüyle bilinen Neron, dövüşleri izlerken kendisine leziz yiyecekler sunulmasından çok keyif alırmış. En şahane sunumu yapan aşçıyı mutlaka ödüllendirirmiş. Zirveden topladığı karların üzerine bal ve meyve parçaları serperek Neron’a sunan bir aşçı, farkında olmadan ilk dondurma türlerinden birini keşfetmiş. 

Asya gezisinden 1292’de dönen Marco Polo, yanında meyveli dondurma tariflerini de getiriyor. Donmuş sütten yapılan tatlılar, ilk olarak Venedik ve Kuzey İtalya’nın kapısını çalıyor. Zamanla kraliyet mensuplarının ve asillerin sofralarından çıkarak daha geniş kitlelere ulaşıyor. 

Avrupa, Marco Polo sayesinde dondurmayla tanışıyor

Amerika’ya dondurmayı getirenler, 1700 yılının başlarında İngiliz kolonileri. 1782’de, Philadelphia'da verilen bir parti sırasında konuklara dondurma dağıtılmasıyla birlikte kent dondurma üretiminin merkezi haline geliyor. Dondurmanın ayrılmaz parçası külahın keşfedildiği yer de Amerika.

Anadolu’da yüzyıllar öncesinden beri var olan şerbet, kar veya buzla soğutulmuş tatlı içecek kültürü Osmanlı mutfağına da taşınıyor. Keçi sütü, şeker ve salepten yapılan Türk dondurması, Avrupa’dakilerden farklı. Epey kalın olan Anadolu dondurması kancaya asılıyor. Büyük bir bıçak yardımıyla porsiyonlar halinde kesilerek baklavayla birlikte yeniyor. Ülkemizde dondurma üretimini gerçekleştiren ilk modern kuruluş, 1957’de işletmeye açılan Atatürk Orman Çiftliği Pastörize Süt ve Mamulleri Fabrikası. 

Dondurma külahı Amerika'da bulunmuş

Dondurmanın endüstri kolu olarak üretimi ilk kez Jacob Fussell tarafından 1851’de Baltimore’da yapılıyor. Rafine şeker üretiminin artması, konsantre süt fabrikalarının üretime geçmesi, krema makinesinin bulunması, süt tozuyla ilgili gelişmeler dondurma sektörünün büyümesini hızlandırıyor. 

Dalından toplanmış en taze meyvelerin eklendiği sayısız dondurma çeşidi yapılıyor. Kaymaklı, vanilyalı, çikolatalı, krokanlı, cevizli, karamelli, incirli, Antep fıstıklı, sakızlı, frambuazlı, limonlu, kavunlu, vişneli, çilekli, naneli, muzlu... Hatta Japonya’da sadece özel ve lüks restoranlarda satılan somon balıklı dondurma bile yapılıyor.