İslam dünyasının ilk kadın romancısı

Fatma Aliye Hanım, Türk edebiyatının ve İslam dünyasının ilk kadın romancısı olarak bilinir. 22 Ekim 1862’de İstanbul’da dünyaya gelmiştir.

Osmanlı’da bir kadın tarafından kaleme alınmış ilk romanın yazarı aslında Zafer Hanım’dır. Zafer Hanım, Aşk-ı Vatan kitabının açıklama bölümünde, Osmanlı-Rus savaşında her yaştan vatan evladının öldüğünü ve bu acı tablo karşısında yüreğinin dayanmadığını yazıyor. Kendisinin de savaş meydanlarında can vermeye hazır olduğunu söylüyor (1877).

Zafer Hanım’ın yazdıkları herkesi etkilese de, günün gazetelerinde “ilk çağdaş kadın yazarlardan” diye tanıtılsa da tek bir romanın sahibi olması nedeniyle ilk Türk kadın romancı olarak anılmıyor. Fatma Aliye, beş roman ve onlarca makaleyi kaleme almış bir kadın. 

Fatma Aliye Hanım

Fatma Aliye, herhangi bir kurumdan eğitim almamış olmasına rağmen kendini çok iyi yetiştirmiş. Fransızcayı kendi çabasıyla öğrenmiş. On yedi yaşındayken Kolağası Faik Bey’le evlenmiş. Faik Bey, kısa bir süre sonra eşinin okuyup yazmasını bile yasaklamış. Fatma Aliye, kitaplarını gizlice okumuş, ancak evliliklerinin ilk on yılından sonra rahat bir yaşam sürebilmiş.

Yaptığı ilk çeviri, George Ohnet'in Volonté isimli romanı. Bu kitabı “Bir Hanım” imzasıyla yayımlamış. İlk romanı Hayal ve Hakikat’i, ünlü edebiyatçı Ahmet Mithat Efendi’yle birlikte kaleme almışlar. Kendi ismini ilk kez Muhaderat adlı romanında kullanmış. Udi romanıyla Osmanlı toplumunun pek alışık olmadığı bir öneriyi, kadının çalışması gerektiği konusunu gündeme getirmiş.

Ref'et, Enin, Levayih-i Hayat… Tüm eserlerinde kadın gözüyle evliliği, eşler arasındaki uyumu, aşk ve sevgi kavramını değerlendiren Fatma Aliye, birbirini tanıyarak evlenmenin önemini anlatmış. Kadının toplumdaki konumunu, kadınla ilgili toplumsal sorunları erkeklerin ilgi alanı olmaktan çıkartmış. Kadını kadınların gündemine taşımış. Romanlarında bireyleşme çabasında olan, çalışan, para kazanan, erkeğe ihtiyaç duymayan kadın kahramanlar yaratarak Osmanlı toplumu içinde yeni bir kadın tipi ortaya koymuş.

Fatma Aliye, Osmanlı-Yunan Savaşı'nda yaralanan askerlerin ailelerine destek olmak amacıyla yazılar yazmış. İlk resmi kadın derneklerinden biri olan Nisvan-ı Osmaniye İmdat Cemiyeti’ni kurmuş.