Savaşan son Apaçi Geronimo: “Ağaçların gölgesinde ailemle birlikte yaşayıp gidiyordum”

Beyazlara karşı savaşarak direnen Kızılderili lideri, işgal edilmiş toprakların son kahramanı: “Geronimo.”

Geronimo’nun kendi dilinde adı, “Gokhlayeh”dir ve “Esneyen Adam” anlamına gelir.

Gokhlayeh, bugün Yeni Meksika olarak geçen bölgede, 16 Haziran 1829’da doğdu. Bedonkohe Apaçi yerlisi ve Şef Mahko’nun torunuydu. Ona “Geronimo” adını veren savaştığı Meksikalı askerler oldu. 

Geronimo (En sağda) ve savaşçıları

Katledilen aileler ve bitmeyen kanlı savaş

Gokhlayeh’in ve kabilesinin yaşadığı bölge, hem Amerikalı yerleşimcilerin hem de son yıllarda İspanyolların işgali altındaydı. 1858 yılında, talihsiz bir günde evine dönen Gokhlayeh, eşini, annesini ve üç çocuğunu feci şekilde öldürülmüş olarak buldu. İspanyol işgalciler tüm ailesini katletmişti.

Gokhlayeh’in beyazlara karşı duyduğu büyük kin ve ömrü boyunca sürecek savaşı böylece başladı.  

İlk büyük saldırısı

Gokhlayeh ilk büyük saldırısını Kaskiyeh Kasabası’nda yaptı. Kasabanın koruyucu azizi Saint Jerome’un anıldığı Saint Jerome Günü’nde öldürücü darbesini indirdi. Kasabada yaşayan bir tek kişiyi bile sağ bırakmadı.

Kaskiyeh saldırısından sonra çevresine korku salan Gokhlayeh efsaneleşti. Meksikalı askerler tarafından “Geronimo” adıyla anılmaya başlandı. İspanyollar ise ona saldırdığı kasabanın azizinin adını verdi: “Jerome.”

Binlerce asker, saklanan Geronimo'nun izini bulamazdı

“Ben ne yaptım ki?”

Kaskiyeh saldırısı ile birlikte Apaçiler ile yönetim arasındaki savaş daha da sertleşti, ölümleri yeni ölümler izledi. Geronimo yaşanan savaşın nedeni olarak ailesini katleden beyazları gösteriyor ve şunları söylüyordu: “Her şeyi açıkça bildikleri halde şimdi diyorlar ki ben kötü biriymişim. Hatta oradakilerin en kötüsüymüşüm. Ben ne yaptım ki? Ağaçların gölgesinde ailemle birlikte yaşayıp gidiyordum.”

Uzun süre Meksikalı askerlerle savaşan Geronimo, mağlup edilemez gerilla teknikleri geliştirdi. Bazen Arizona’nın güneşten kavrulmuş topraklarının içine gizleniyor bazen de savaşçılarına kaktüs görünümü kazandırarak şaşırtıcı kamuflajlar hazırlıyordu.

Direnişin başını çekti

Apaçi halkının toprakları ve onuru için mücadeleyi göğüsleyen Geronimo, Kızılderililerin özgürlük savaşının sembolü oldu. Aslında bir kabile şefi değildi. Fakat şaman yönü, lider ve entelektüel kişiliği nedeniyle diğer kabile şeflerini de etrafında toplamayı başardı. Arizona, Meksika, Sierra Madre ve Mogollan Dağları’nda Apaçilerin geleneksel yaşam tarzını korumaları uğruna sergiledikleri direnişin başını çekti.

Binlerce askere kafa tutan Geronimo, defalarca tutuklandı. Tutsak edildiği yerlerden her defasında kaçmayı başararak yeniden isyana kalkıştı. Ailesinin katledilişini affedemeyen Geronimo’nun, tüm beyazlara karşı nefret beslediği ve elinden geldiği kadar beyaz öldürmeye çalıştığı söylenir. Bu yüzden çoğu beyaz tarafından bir “Vahşi” olarak tanımlanır.

İntikam ateşiyle kavrulmuş Geronimo’nun yüzü öfkelidir. Damarlarında dolaşan Apaçi kanı ise en büyük tehdittir.

Oklahoma'da ölen Geronimo'nun mezarının kaybolduğu söylenir 

Defalarca kaçış ve ele geçiriliş

Ele geçirilerek San Carlos’a yerleştirilen Geronimo, üç kez kaçmayı denedi, dördüncüde başarılı oldu. Beş yüz izci ve üç bin Meksikalı asker tarafından güçlükle yakalandı. Ancak özgür ruhuna gem vurmak mümkün olmadı. Bir yıl sonra, 1885 yılında yanına otuz beş savaşçı, yüz dokuz kadın, çocuk ve genci alarak yeniden kaçmayı başardı. Dokuz yıl boyunca en ufak bir izine dahi rastlanılmadı. Sanki buhar olup uçmuştu.

Bir başka kaçış denemesinde yanına yirmi dört savaşçısını alan Geronimo, Kızılderililer için kutsal kabul edilen Dumanlı Dağlar’a sığındı. Beş bin süvari tarafından dağın her metrekaresi didik didik aransa da bulunamadı. Çözümsüz kalan askerler Kızılderili köylerine saldırıp kadın ve çocukları öldürmeye başlayınca katliamların son bulması için teslimiyeti seçti.

Dumanlı Dağlar’ın yorgun savaşçısı

Geronimo, Oklahoma’daki Fort Sill’e yerleştirildiğinde kabilesinden on altı savaşçı, on iki kadın ve altı çocuk hayatta kalmıştı. Son günlerini Arizona’daki evinde geçirmeyi istese de talebi reddedildi. Bir savaş mahkumu olarak 17 Şubat 1909 günü Oklahoma’da öldü.

Geronimo’nun işkence sırasında öldüğünü iddia edenler vardır. Anlatılanlara göre rezervasyon bölgesine gömülür, ertesi gün mezarı kaybolur. 

Sembolik olarak mezarı Fort Sill’de bulunsa da Apaçiler, beyazlarla savaşan son kahramanlarının Dumanlı Dağlar’da yattığına inanırlar.