Şahin bakışlı Osmanlı sarayı

İshakpaşa Sarayı, kurulduğu yüksek tepe üzerinden karşısındaki ovayı seyreden, ‘şahin bakışlı’ bir Osmanlı sarayı. Gelişmiş yapısıyla bir saraydan çok külliyeye benziyor aslında. Dünyada kalorifer sisteminin döşendiği ilk saray.

Doğubayazıt’a 5 kilometre mesafedeki saray bir bey kalesi. Surlarla çevrilmiş, yüzden fazla odası bulunuyor. Camisi, devrin önemli isimlerinin yattıkları türbesi, geniş avluları, divan ve harem salonları, taç kapılarıyla 7.600 metrekare gibi geniş bir alana yayılmış. Beyazıt Sancağı, Birinci Dünya Savaşı’na kadar buradan yönetilmiş. 

Türkistan, Selçuklu ve Osmanlı mimarisinin estetiğini birleştiren İshak Paşa Sarayı’nın yapımına 1685’te Doğubayazıt Sancak Beyi Çolak Abdi Paşa zamanında başlanmış. Rivayete göre, bölgenin en başarılı mimarlarını bir araya getiren Paşa, “Öyle bir saray istiyorum ki doğudan batıya her medeniyet anlatsın. Kuzeyden güneye her düşman kıskansın. Yeryüzünde tek olsun, ilk olsun. Hiçbir taarruzda fethedilmesin” demiş. Ve şunları eklemiş: “Ancak kızım Ağrı Dağı'ndan korkar. Dağı görmeyen bir yerde olsun.”

Sarayın yapımı neredeyse bir asır boyunca sürmüş. Saray kütüphanesi Rus işgalleri sırasında önemli kayıplara uğramış. Dolayısıyla çok detaylı bilgiye sahip olunamıyor.

Sarayın yapımında kullanılan taşlar, Ağrı’ya bağlı Ağadeve Köyü’ndeki ocaklardan çıkarılmış. Taşların taşınırken kaybolmaması ve doğru yerlere yerleştirilmesi için numaralandırma sistemi geliştirilmiş. Farklı bölümlerdeki taşlar üzerinde ustalara ait olduğu sanılan sembol ve işaretlere rastlanıyor.

Doğayla uyumlu, sade ve dingin bir saray İshak Paşa. Duvarları oldukça yüksek. Özellikle kuzey, güney ve batı duvarları vadiye açılan uçurumun devamı biçiminde tasarlanmış. Giriş avlusunun iki yanında ve caminin son cemaat yerinin terasında gözetleme kuleleri bulunuyor. Savunma gücünü artırmak için duvarlar yerden itibaren sağır şekilde yükseltilmiş. Her odada taştan yapılmış ocakların varlığı, taş duvarlardaki boşluklar yapının bütününün merkezi bir ısıtma sistemine sahip olduğunu ortaya koyuyor.